خانه لاری ها
جاذبه های شهر یزد را قطعا نمی توان در یک مطلب جای داد چرا که هر طرف این شهر زیبا و دیدنی می تواند برای خودش به عنوان جاذبه ای به شمار برود. خانه لاری های یکی دیگر از جاذبه های شهر یزد است که دارای قدمتی حدود ۱۵۰ سال می باشد، در زمان های گذشته حدود ۲۷۰ سال پیش لاری ها از سمت فارس به شهر یزد به منظور تجارت می آمدند و در جای جای این شهر ساکن شده بودند. خانه ی لاری ها با وجود اتاق آیینه با آیینه کاری هایی با قدمت حدود پنجاه یا شصت سال، اعیانی بودن خود را به نمایش می گذارد.

این خانه در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار به ثبت رسیده است.

ساعات بازدید: ۸:۳۰ تا ۱۹:۴۰

آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان امام خمینی، محله فهادان، مجاور عمارت کلاه فرنگی

تاریخچه خانه لاری ها

بیش از 270 سال پیش بود که خاندان لاری ها برای تجارت از استان فارس به یزد آمدند و در نقاط مختلف شهر ساکن شدند. سال 1286 هجری قمری و دوره سلطنت سلسله قاجار، خانه لاری ها در شهر یزد ساخته شد. مالک این خانه یکی از تجار برجسته‌ لاری در شهر یزد به نام حاج محمد ابراهیم لاری و بنیان گذارش حاج غلامحسین ملازینل بود. در و دیوارهای خانه مامنی برای نسل های مختلف خاندان لاری ها شدند و قد کشیدن فرزندان خاندان را به تماشا نشستند تا این که خانه از رونق افتاد و کاربری های دیگری پیدا کرد. تا اواخر دوران حکومت رضا شاه پهلوی، خانه لاری ها، به عنوان یکی از خانه های اعیان و اشراف دوران خود مورد توجه خاص و عام بود اما به علت موروثی شدن به متروکه ای تبدیل شد و خسارات و آسیب های جدی به آن وارد آمد. این خانه برای مدتی خانقاه نعمت اللهی (محل زندگی دراویش مسلک نعمت اللهی) نیز بود و دراویش در آن گرد هم می آمدند.

در سال 1363 این بنای تاریخی توسط میراث فرهنگی یزد از صاحبش که در آن زمان آقای علی یزدی نژاد بود خریداری و مرمت شد و به عنوان محل اداره میراث فرهنگی مورد استفاده قرار گرفت. امروز این بنا به عنوان یکی از نمونه های معماری اصیل ایرانی علاقه مندان بسیاری را به درون خود می کشاند. بنای خانه لاری ها تحت تملک سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار دارد و از سال 1385 قسمت هایی از آن برای استفاده اداری و برپایی موزه اسناد ملی در اختیار این سازمان قرار گرفته است.

بخش های مختلف خانه لاری ها

خانه های قدیمی، فضاهای گوناگون و متفاوت و با کارکردهای خاص داشتند. در اینجا به گوشه گوشه خانه لاری ها می رویم تا با فضاهای مختلف آن آشنا شویم:

حیاط اصلی

اصلی ترین قسمت خانه لاری ها حیاط بزرگ آن است که به عنوان حیاط اصلی در نظر گرفته می شود؛ حیاطِ مستطیلی شکلی در امتداد شمالِ شرقی-جنوبِ غربی بنا قرار دارد. جبهه های جنوب غربی و شمال شرقی و قسمت های جنوب شرقی و شمال غربی این حیاط وسیع تفاوت هایی با هم دارند. برای بیان این تفاوت کمی از قدرت تصورتان کمک بگیرید و فرض کنید در میان حیاط خانه لاری ها ایستاده اید:

ایوان وسیع خانه
 به سمت جنوب غربی بچرخید و در پیش روی تان ایوان بلندی را ببینید که اختلاف ارتفاع فاحشی میان این بخش و شمال حیاط ایجاد کرده است. اختلافی که ارزش و اهمیت این قسمت از ساختمان را به رخ می کشد. گرمای هوا که بیشتر شود، این ایوان غنیمتی در خانه به شمار می رود چرا که وجود آن در ضلع جنوبی و جنوب غربی باعث وجود سایه می شود. اهالی خانه را تصور کنید که در فصل تابستان در ایوان می نشستند و به دور از تابش مستقیم خورشید هوای خنکی را تجربه می کردند. از این کاربرد ایوان که بگذریم، وجود چنین فضای نیمه بازی در راس حیاط اصلی و قرارگیری تمامی اتاق‌ها، ایوان‌ها و تالارهای ساخته شده در دور حیاط فضایی خاص را به وجود آورده است.

فضاهای شمال حیاط
کمی بچرخید تا درست در مقابل ایوان بلند، فضاهای ضلع شمالی را ببینید؛ قسمت هایی آفتابگیر که در فصل زمستان مورد استفاده قرار می گرفتند و فضایی وسیع را در اختیار ساکنان خانه می گذاشتند. در شمال شرقی حیاط به فضاهای بسته بر می خورید و ایوانی کوچک و کوتاه که در کنار آنها قرار دارد. تضاد این قسمت با جنوب غربی حیاط با وجود همین فضاها و ایوان به خوبی به چشم می آید.

همین طور که به سمت شمال ایستاده اید، درست در مرکز بخش شمال غربی حیاط، می توانید 3 ایوان کوچک را ببینید. ایوان ها توسط دو اتاق سه‌ دری از هم جدا شده اند و دو راهرو نیز در دوسوی این بخش به چشم می‌خورد. یعنی اگر از یک سمت آغاز کنید، اول راهرو را می بینید و بعد از آن به ترتیب ایوان، سه دری، ایوان، سه دری، ایوان، راهرو.

فضاهای بسته
حالا دوباره به سمت جنوب بچرخید؛ در مرکز بخش جنوب شرقی حیاط وضعیتی کاملا متفاوت به چشم می آید و فضاهای بسته خودنمایی می کنند. در مرکز این بخش یک اتاق پنج دری جا خوش کرده و در اطراف آن ایوان های کوچک و باریکی دیده می شوند. هم ردیف با این قسمت ها، یک اتاق سه دری و ایوان کوچکی قرار گرفته است. در کنار همه این فضاهای بسته، راهروهایی هم هستند که به عنوان فضای نیمه باز شناخته می شوند و در حد فاصل فضاهای بسته قرار گرفته اند.

غروب نشین
بر روی حوض لاجوردی میان حیاط تختی قرار دارد که با سه پله از سطح حیاط جدا می شود و نیمی از فضای حوض را اشغال می کند. این تخت و فضای آن اصطلاحا غروب نشین یا سایه نشین نامیده می شود.